Przemoc nie jest jednorazowym aktem, lecz procesem, który ma tendencję do powtarzania się. Niezatrzymana przemoc narasta.
Definicja przemocy w rodzinie
Zgodnie z art. 2 pkt. 2 ustawy z dnia z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493, z późn. zm.) przemocą nazywamy:
jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, a także innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
O przemocy w rodzinie możemy więc mówić wtedy, gdy zostaną spełnione cztery warunki:
- działanie podejmowane jest z pewną intencją (np.: uzyskanie przewagi, zmuszenie do posłuszeństwa),
- jedna osoba ma wyraźną przewagę nad drugą (np.: fizyczną, ekonomiczną),
- działanie lub zaniechanie jednej osoby narusza prawa i dobra osobiste drugiej,
- osoba, wobec której stosowana jest przemoc, doznaje cierpienia i szkód fizycznych i psychicznych.
Przemoc to nie to samo, co agresja
Zjawiska te odróżnia istnienie przewagi sił jednej ze stron. W przemocy jest ona zawsze po stronie sprawcy, w przypadku agresji jest zrównoważona.
Formy przemocy
W literaturze psychologicznej i pedagogicznej (J. Pospiszyl „Przemoc w rodzinie”, D. Jaszczak-Kużmińska, K. Michalska „Przemoc w Rodzinie wobec osób starszych i niepełnosprawnych. Poradnik dla pracowników pierwszego kontaktu., Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej”) wyróżniane są najczęściej następujące formy przemocy:
- fizyczna – naruszanie nietykalności fizycznej poprzez np.: bicie, popychanie, szarpanie, kopanie, policzkowanie, duszenie, wykręcanie rąk,
- psychiczna – naruszenie godności osobistej poprzez, np.: upokarzanie, krzyki, przeklinanie, zastraszanie, szantażowanie, wyśmiewanie, izolowanie od otoczenia,
- seksualna – naruszenie intymności poprzez, np.: gwałt, zmuszanie do nieakceptowanych form współżycia, oglądania treści pornograficznych,
- ekonomiczna – naruszenie własności poprzez, np.: kontrolowanie wydatków, wydzielanie pieniędzy, przywłaszczanie pieniędzy lub innych dóbr, zmuszanie do podpisywania zobowiązań finansowych,
- zaniedbanie – naruszenie obowiązku do opieki ze strony osób bliskich, mogące polegać na niedostarczaniu pożywienia, leków, ubrania, zaniedbaniu podstawowych potrzeb drugiego człowieka.
Amerykańska psycholog Leonora E. Walker badając kobiety doznające przemocy w rodzinie opisała pewne cyklicznie pojawiające się w ich związkach zdarzenia.
Według niej na cykl przemocy składają się trzy następujące po sobie fazy:
- Faza narastania napięcia – osoba stosująca przemoc jest napięta i zirytowana, często robi awantury z byle powodu i prowokuje kłótnie.
- Faza gwałtownej przemocy – ostry incydent przemocy. Osoba stosująca przemoc staje się gwałtowna i wpada w szał.
- Faza „miodowego miesiąca” – jest to czas skruchy osoby stosującej przemoc. Sprawca najczęściej wówczas przeprasza, żałuje tego, co zrobił i okazuje miłość.
Przemoc nie jest jednorazowym aktem, lecz procesem, który ma tendencję do powtarzania się. Niezatrzymana przemoc narasta.
Następujące po sobie fazy powodują coraz większe uwikłanie osoby doznającej przemocy w sytuację. Z czasem staje się bezradna i zaprzestaje wszelkich działań. Wynika to z przekonania, że cokolwiek zrobi, nie będzie to miało sensu i nic nie zmieni.
W fazie „miodowego miesiąca” osoby doznające przemocy często ponownie wierzą w zmianę sprawcy i rezygnują z pomocy osób lub instytucji zewnętrznych.